پمپ درد؛ تسکین درد زایمان طبیعی و سزارین

پمپ درد چیست و چه کاربردی دارد؟

این روزها و به سبب سرعت زیاد پیشرفت علم و تکنولوژی، بسیاری از کارها برای انسان‌ها سهل، آسان و حتی بی درد شده‌است. یکی از تاثیرات بسیار مهم پیشرفت دانش بشری، در زمینه زایمان طبیعی و سزارین بوده‌است. دانشمندان، به منظور کاهش دادن و یا حتی محو درد، دستگاهی تحت عنوان پمپ درد ساخته و در اختیاران مراجعین قرار می‌دهند. در ادامه این مقاله پمپ درد چیست، با ریزدونه همراه شوید تا از موارد کاربرد پمپ درد، فواید و ضررهای آن آشنا گردید.

پمپ درد چیست؟

در حدود ۱۵ سال است که از دستگاهی به نام پمپ درد PCA یا (Patient-Controlled Analgesia) در بیمارستان‌ها، برای تسکین درد, حین و پس از عمل استفاده می گردد. این دستگاه، از یک پمپ تزریق پرتابل تشکیل گشته‌است که یک دکمه دارد و در اختیار بیمار قرار می‌گیرد. هر زمان که درد شروع شد،بیمار با فشار دادن دکمه، درد خود را کاهش می‌دهد. خوبی دیگر این دستگاه آن است که می‌توان از انواع داروها در آن استفاده کرد.

کاربرد پمپ درد در زایمان طبیعی

یکی از دلایل اصلی روی آوردن خانم‌ها به زایمان سزارین، ترس از درد زایمان طبیعی می‌باشد. از طرفی مسئولان پزشکی-بهداشتی کشور سعی دارند که آمار سزارین را همچون کشور‌های جهان اول آمریکا و اروپا به شدت کاهش دهند. به همین منظور به مدت ۱۵ سال است که دستگاهی تحت عنوان دستگاه  PCA که همان دستگاه پمپ درد می‌باشد را وارد کشور کرده‌اند. این دستگاه با تزریق مداوم و پیوسته دارو، سبب کاهش درد زایمان طبیعی گشته و روند زایمان را برای مادر خوشایند، راحت و سریع می‌گرداند. روش های کاهش درد زایمان طبیعی را به طور کامل، در دوره آموزشی آمادگی برای زایمان ریزدونه توضیح داده‌ایم.

• در زایمان طبیعی، برای کاهش و کنترل درد مادر، قبل‌ترها بایستی به طور مداوم به مادر دارو مسکن داده می‌شد که این مورد دو اشکال داشت:

اشکال اول:

تعیین کردن دوز هر دارو(چه به صورت تزریقی و یا خوراکی) بود که بایستی متخصص بیهوشی، دوز هر دارو را جداگانه تعیین می‌کرد.

اشکال دوم:

دیگری زمان دادن دارو به شخص بود که به طبع بین هر بار تزریق دارو تا تزریق بعدی و کاهش تاثیر دارو، مادر بایستی درد ناشی از زایمان را تحمل می‌کرد.

خوبی دستگاه پمپ درد از آن جهت است که متخصص بیهوشی می‌تواند داروهای بیهوشی خود را با دوز مصرف و زمان تزریق از قبل آماده کرده و برای بیمار آماده گذارد که هر موقع درد شروع شد، تزریق دارو شروع گردد.

پمپ درد در زایمان سزارین

به غیر از زایمان طبیعی، پمپ درد در انواع جراحی ها و به خصوص سزارین (یک نوع جراحی محسوب می‌شود) نیز کاربرد دارد.

اگر قرار باشد که از پمپ درد، هم در زایمان طبیعی و هم در سزارین استفاده شود، چه بهتر که مادر زایمان طبیعی(بر اساس طبیعیت و ساختار طبیعی بدن) را انتخاب کرده و نه تنها عوارض زایمان سزارین را تجربه نمی‌کند، بلکه هر چهار هورمون اصلی که در مقاله روش‌های کاهش درد زایمان مطرح کردیم را فعال کرده و نوزاد خود را در زمان مناسب، با رشد کامل در آغوش می‌گیرد.

نحوه کار پمپ درد

پمپ درد به گونه‌ای طراحی شده‌است که با تزریق مداوم و تدریجی دارو، شرایط را به صورتی کنترل نماید که درد شخص را کنترل کرد و به هنگام شروع درد، آن را حس نکرده و یا کمتر حس کند.

نحوه کار دستگاه به دو شکل خواهد بود

مورد اول:

در بعضی از موارد، پزشک بیهوشی پس از تنظیم میزان و دوز دارو، دستگاه را در اختیار شخص قرار می‌دهد تا هر موقع که درد شروع شد، مادر دکمه را فشار داده و یک دوز از دارو وارد بدن گردد و آن را تسکین دهد. هرچند که وارد شدن دارو به این شکل نیست که هرچقدر که شخص خواست دکمه را فشار داده و دارو بگیرد، بلکه متخصص بیهوشی حداکثر دارو را تعیین کرده و بر آن اساس دارو را وارد بدن شخص می‌نماید.

مورد دوم:

در بعضی موارد نیز متخصص بیهوشی دوز دارو را به صورت اتومات تنظیم کرده و دستگاه به صورت خودکار، دارو را به بدن مادر وارد می‌کند.

• دستگاه از مصرف بیش از اندازه دارو جلوگیری می‌کند

پمپ درد به شکلی طراحی شده‌است که در بازه‌های زمانی ۱۵، ۳۰ و ۶۰ دقیقه قابل تنظیم می‌باشد. به طور مثال اگر روی ۱۵ دقیقه تنظیم شده باشد، هنگامی که شخص دکمه را فشار می‌دهد، یک دوز دارو وارد بدن شده و تا ۱۵ دقیقه دیگر کار نمی‌کند و سپس ۱۵ دقیقه بعدی، اگر بیمار دکمه را فشار داد، یک دوز دیگر وارد بدن می شود. این به این خاطر است که از اوردوز شخص جلوگیری به عمل آید.

اما نیازی به گفتن این مطلب به مادر نیست و در بیمارستان، تنها به او گفته می شود که هر موقع احساس درد داشتی این دکمه را فشار بده. این گفته باعث خوشایند سازی شرایط برای شخص گشته و حتی اگر دکمه  off شده باشد هم، چون مادر حس می‌کند که همچنان دارو وارد بدنش می گردد، ناخودآگاه ذهن او، درد را تسکین می‌دهد. این خلقت عجیب و با شکوه ذهن انسان‌است. شما می‌توانید برای آشنایی با دیگر روش‌های تسکین درد زایمان طبیعی نیز از دوره آموزشی آمادگی برای زایمان ریزدونه استفاده کنید. در این دوره ما به طور کامل، تمام روش‌های کاهش و تسکین درد زایمان طبیعی را به همراه عکس توضیح داده و موارد کاربرد تک به تک آن‌ها را به شما گفتیم. می‌توانید با یادگیری تمام موارد، یک مورد را با مشورت پزشک خود برگزینید.

شرایط دریافت پمپ درد

پمپ درد زایمان یا پمپ بی‌دردی یکی از روش‌های پر طرفداری است که اخیراً مامان‌ها برای کاهش و تسکین درد حین و بعد از زایمان‌شان انتخاب می‌کنند. با این حال، هر مادری نمی‌تواند این گزینه را داشته باشد! در واقع برای دریافت پمپ درد زایمان، باید شرایط مشخصی را داشته باشید که عبارت هستند از:

1. نحوه زایمان (طبیعی یا سزارین)
2. وضعیت سلامتی مادر و ریزدونه‌اش
3. تاریخچه بیماری‌هایی که مادر به آن مبتلا بوده
4. عوارض احتمالی که مادر پس از استفاده از پمپ درد زایمان نشان می‌دهد
5. وزن بدن مادر
6. هفته‌ بارداری هنگام زایمان

متخصصان زنان و زایمان این شرایط را با توجه به وضعیت هر مادر تعیین می‌کنند تا برنامه موثری برای کاهش درد زایمان داشته باشند.

زمان استفاده از پمپ درد

پمپ درد را به دو صورت به مادر وصل می‌نمایند:

1. پیش از آغاز دردهای زایمان طبیعی یا قبل از بیهوش شدن برای سزارین است. این روش بیشتر درمورد بیهوشی اپیدورال رایج است.
2. پس از شروع درد زایمان طبیعی و یا بعد از عمل جراحی(زایمان سزارین) و قبل از به هوش آمدن شخص است که به بدن وصل می‌گردد. خوبی هر دو روش آن است که بیمار پس از به هوش آمدن، یا به طور کل درد را حس نمی‌کند و یا بسیار کم حس خواهد کرد.

مزیت پمپ درد

مزیت اصلی پمپ درد، خوشایند سازی زایمان(چه به صورت طبیعی و چه به صورت سزارین) است که در طول زایمان طبیعی پس از اتمام سزارین نیز، درد را به شدت کاهش داده و یا به طور کل محو می‌نماید.

انواع روش‌های تزریق پمپ درد

• وریدی (IV)
• اپیدورال (Epidural)
• زیر جلدی (Subcutaneous)
• منطقه ای (Regional)

انواع دستگاه‌های پمپ درد

پمپ درد به دو صورت الکترونیکی و مکانیکی ساخته می‌شود:

دستگاه الکترونیکی

کل سیستم یکبار مصرف نبوده و تنها ست تزریق هر بیمار با بیمار بعدی و قبلی فرق کرده و تعویض می گردد.

دستگاه مکانیکی

کل دستگاه یکبار مصرف می باشد.

تفاوت پمپ درد و داروهای مسکن

پمپ درد زایمان و داروهای مسکن دو روش متفاوت برای کاهش درد در زمان زایمان هستند. می‌خواهید بدانید تفاوت این دو چیست تا بتوانید انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشید؟ به موارد زیر توجه نمایید:

1. پمپ درد زایمان یک دستگاه الکترونیکی است که به صورت مستقیم در زمان زایمان استفاده می‌شود. در مقابل، داروهای مسکن معمولاً به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف می‌شوند و از طریق جذب در بدن اثر خود را نشان میدهند.
2. پمپ بی‌دردی دارای یک لوله است که به ناحیه کمر مامانی‌ها (اپیدورال) متصل می‌شود و مقداری دارو مسکن را به بدن تزریق می‌کند. قرص‌ها بصورت خوراکی یا تزریقی وارد بدن می‌شوند و نیازی به وسایل اضافی مانند لوله ندارند.
3. هردو روش دارویی برای کاهش درد های زایمان موثر هستند، اما تاثیر داروهای موجود در پمپ درد بسیار سریع‌تر از داروهای خوراکی است.
4. درست است که پمپ درد در مقابل داروهای مسکن بسیار سریع العمل است اما به یاد داشته باشید که داروهای موجود در پمپ می‌توانند عوارض زیادی را به همراه داشته باشند. در صورتیکه داروهای تزریقی یا خوراکی عوارض کمتری دارند.
5. پمپ درد زایمان به طور معمول در مواقعی استفاده می‌شود که مادر در حال زایمان نیاز به کاهش درد فوری دارد. پمپ درد زایمان قادر است در طی زایمان مقدار داروی مسکن را به صورت مستمر به بدن تزریق کند. این داروها قادرند درد را کاهش دهند و در عین حال زن را هوشیار نگه دارند تا بتواند در زمان زایمان همکاری کند. اما برخی از زنان ممکن است به دلیل عوارض جانبی یا عدم تحمل به این روش علاقه نداشته باشند. اما قرص‌های خوراکی را معمولا بعد از زایمان و در زمانی که درد شروع می‌شود به مادر می‌دهند.

تفاوت پمپ ضد درد الکترونیکی و یکبار مصرف

• پمپ ضد درد الکترونیکی و پمپ ضد درد یکبار مصرف، دو روش مختلف برای کاهش درد در مادرانی هستند که در حال زایمان هستند و یا به تازگی فارغ شده‌اند. پمپ ضد درد الکترونیکی، همانطور که از نامش پیداست یک دستگاه الکترونیکی می‌باشد که با استفاده از جریان الکتریکی، درد را کاهش می‌دهد. این پمپ قابلیت تنظیم دقیق میزان دارو را دارد و بر اساس نیاز مادر، به طور مداوم در طول فرآیند زایمان استفاده می‌شود.
• اما پمپ ضد درد یکبار مصرف، یک دستگاه کوچک و قابل حمل است که دارای مواد مسکن است و به صورت خودکار و همزمان با احساس درد، در بدن مادر تزریق می‌شود. این پمپ بعد از استفاده یکبار، دیگر قابل استفاده نیست و نیاز به تعویض دارد. این دستگاه حاوی یک سرنگ است که دارو تسکین دهنده را به بدن تزریق می‌نماید. این دستگاه نسبت به پمپ الکترونیکی ساده‌تر است اما قابلیت تنظیم دقیق میزان دارو را ندارد و مادر باید به صورت مکرر سرنگ را تعویض کند.

هر دو روش دارای مزایا و معایب خود هستند و از لحاظ کارآمدی و اثربخشی مشابه می‌باشند؛ با این حال انتخاب آن‌ها به شرایط و ترجیحات مادر و توصیه پزشک بستگی دارد.

سوالات متدوال

پمپ درد به کجا وصل می‌شود؟

این دستگاه عمدتاً به یک کاتتر خطی وصل شده و از طریق یک سرنگ به نخاع مادر وارد می‌شود. این کاتتر به داخل نخاع راه یافته و داروی مخصوصی را به طور مداوم و پیوسته وارد خون مادر می‌کند. این دارو معمولاً اپیدورال (نخاعی) است که به طور موثر در کاهش درد زایمان و تحمل آن تاثیر دارد. بنابراین، پمپ درد به نوعی به بدن زن زایمان وصل می‌شود تا درد را کاهش دهد و زن را در فرآیند زایمان یاری کند.

پمپ درد از کجا تهیه کنیم؟

پمپ بی‌دردی یک وسیله پزشکی است که به منظور کاهش درد و تسکین علائم دردناک در برخی شرایط برای مادر تجویز می‌شود. این دستگاه علاوه بر تزریق داروی مسکن، با ایجاد فشار هوا در بخش های مختلف بدن مادر، احساس درد در او را کاهش می دهد و احساس آرامش و راحتی را جایگزین می‌کند. برای تهیه پمپ درد، بهتر است حتما از مشاوره پزشکی یک متخصص زنان و زایمان و یا مامای با تجربه استفاده کنید تا بهترین نوع پمپ درد متناسب با نیاز شما را معرفی کند. همچنین، می‌توانید از فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی یا فروشگاه‌های آنلاین استفاده کنید تا پمپ درد را تهیه کنید. در هر صورت قبل از خرید پمپ درد بهتر است مطمئن شوید که اصلا به درد شما می‌خورد یا نه! گاهی اوقات مصرف قرص‌های مسکن بسیار بهتر از پمپ تاثیر آرامبخش دارد.

ترکیبات پمپ درد چیست ؟

پمپ‌های درد مختلف معمولا ترکیبات متفاوتی در خود دارند. برخی از داروهایی که ممکن است در پمپ‌های درد زایمان استفاده شوند عبارت هستند از:

1. برخی از آن‌ها مقادیر کمی از داروهای ضد درد مانند مورفین یا باکلوفن که مستقیماً به مایع نخاعی می‌رسند را دارند.
2. برخی؛ حاوی ترکیباتی شامل داروهایی مانند آنالژین‌ها، مورفین و اپیوئیدها می‌باشند که به طور موضعی یا سیستمیک به بدن مامان‌ها تزریق می‌شوند.

آیا ترکیبات پمپ درد به شیر مادرنفوذ می‌کند؟

تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبات پمپ بی‌دردی زایمان در مواقعی می‌توانند به شیر مادر نفوذ کنند. بسیاری از مامان‌ها تصمیم می‌گیرند که در طول زایمان  از آن‌ها استفاده کنند تا درد را کاهش دهند و راحتی بیشتری در مدت زمان زایمان داشته باشند. با این حال باید بدانند که میزان ترکیباتی که به شیرشان نفوذ می‌کند متفاوت است و به نوع پمپ درد زایمان و مقدار استفاده شده بستگی دارد. برخی از ترکیبات ممکن است به شیر مادر نفوذ کنند و برخی موارد نیز ممکن است نفوذ کمتر داشته باشند یا اصلا وارد شیر نشوند. بنابراین، اگر یک مادر قصد دارد پمپ درد زایمان را استفاده کند و نگران اثرات آن بر روی شیر مادر و فسقلی خود است، بهتر است با پزشک خود مشورت کند و در مورد نوع و مقدار مناسب استفاده از آن مشاوره دریافت نماید.

در صورتی که تجربه استفاده از پمپ درد را داشته اید، در بخش پایین نظرات آن را با ما درمیان بگذارید.